Home > Uitgelicht > Behandeling van Lipoedeem

Behandeling van Lipoedeem

Er bestaat tot op de dag van vandaag nog steeds verwarring rondom lipoedeem. Dit komt doordat de aandoening weinig bekendheid geniet en de klachten moeilijk te herkennen zijn. Met alle gevolgen voor de behandeling en begeleiding van Lipoedeem.

Lipoedeem wordt geassocieerd met tal van fabels. Het merendeel van deze fabels zijn de laatste jaren ontkracht door klinische studies. Zo weten we nu dat lipoedeem geen “oedeem”, of een ziekte van de lymfevaten is. In 2020 werd het ‘Consensus Document Lipoedeem’ gepubliceerd met daarin andere inzichten over lipoedeem welke tot dan toe gelde. De inzichten die hieruit voortkomen hebben grote gevolgen gehad voor de behandeling en begeleiding van lipoedeem. Daarom is het wenselijk bij de behandeling van lipoedeem (para)medici in te schakelen, die jou voorzien van betrouwbare informatie, aanmoediging en ondersteuning.

Wat is lipoedeem?

Lipoedeem is een ophoping van vet dat niet regelmatig is verdeeld over het lichaam. Er ontstaan plaatselijke vetophopingen op heupen, dijen, onderbenen, binnenkant van de knieën of armen. Deze ophopingen geven mogelijk pijnklachten en de benen kunnen snel vermoeid raken. De huid en het onderhuids vetweefsel kunnen gevoelig zijn bij aanraking of druk van buitenaf. Ook hebben deze vrouwen meer kans op overgewicht, verlies van kracht en een verminderde algehele conditie. Naast de lichamelijke klachten die het met zich meebrengt, kan lipoedeem ook emotionele en psychische klachten veroorzaken, zoals een laag zelfbeeld.

De oorzaak en het ontstaan van lipoedeem is niet precies bekend. Het komt bijna alleen voor bij vrouwen.In de meeste gevallen ontstaat lipoedeem tijdens of net na de puberteit. Er wordt om die reden gedacht dat het ontstaan te maken kan hebben met hormoonschommelingen. Opvallend blijkt het in families vaker voor te komen: moeder, oma of tantes hebben ook dikke benen. Daar wordt dan wel over gezegd dat “wij nu eenmaal zo zijn gebouwd”.

Bij veel mensen met lipoedeem verschillen het onder- en bovenlichaam twee of drie kledingmaten. Als je afvalt, verdwijnt het vet voornamelijk van de buik, borsten en het gezicht, maar minder snel van de benen en armen. Daar aan toe te voegen is het voor deze vrouwen heel lastig om gewicht te verliezen.

Is lipoedeem te genezen?

Nee, er bestaat geen behandeling waarmee lipoedeem kan worden genezen. Het is genetisch bepaald of je er last van zult krijgen of niet. Wél is lipoedeem behandelbaar. Een niet-operatieve behandeling richt zich op het verminderen van klachten, het verbeteren van lichamelijke activiteiten en het voorkomen van toename van lipoedeem.

De meeste mensen met lipoedeem ervaren weinig last als ze een gezonde leefstijl volgen en het gewicht onder controle houden. Vast staat dat lipoedeem geen gevolg is van teveel eten, maar overgewicht en toename in gewicht wel zorgen voor verergering. 

Welke operatieve behandeling bestaat er voor lipoedeem?

De vetophopingen die zich vestigen op het lichaam zijn operatief te verwijderen met behulp van liposuctie (LTA). Er wordt gewerkt met een speciale wijze van plaatselijk verdoving door het inbrengen van een grote hoeveelheid vloeistof en vibrerende micro canules. Deze techniek is nodig om mogelijke schade aan de lymfevaten te voorkomen. Er zijn reeds veel ziekenhuizen in Nederland die bekend zijn met de techniek er hier gebruik van maken. Helaas is de behandeling door liposuctie niet voor iedereen betaalbaar en wordt niet vergoed door de zorgverzekeraar. Zorg wordt via de basisverzekering pas vergoed als door onderzoek het wetenschappelijke bewijs is geleverd dat de zorg werkt voor patiënten. Voor liposuctie als behandeling van lipoedeem is dit bewijs er (nog) niet, doordat de bewijskracht van de laatste studies van ‘zeer lage kwaliteit’ is. Dit betekent dat de effecten van deze liposuctietechniek op vermindering van pijnklachten en verbetering van functioneren nog onzeker zijn. De Expertgroep Lipoedeem zetten zich momenteel in om op kort termijn nieuw onderzoek van goede kwaliteit op te starten.

Welke behandeling voor Lipoedeem biedt de huid- en oedeemtherapeut aan?

Dat is afhankelijk van het stadium van het lipoedeem en de bijbehorende klachten. In sommige gevallen kunnen vrouwen met lipoedeem vocht vast houden (oedeem). Het aanwezige oedeem is dan het gevolg van een probleem aan de aders (spataderen) of lymfoedeem (beschadigde of onderontwikkelde lymfevaten).

Indien lipoedeem gepaard gaat met lymfoedeem of spataderen zal een uitgebreidere behandeling nodig zijn. Deze behandeling is meer gericht op het terugdringen van vocht zodat uiteindelijk een goedpassende therapeutische elastische kous kan worden aangemeten. De behandeling kan bestaan uit het zwachtelen van een ledemaat of therapie met een Lymfepressapparaat. Deze apparatuur bestaat uit een manchet met luchtkamers die door middel van een pomp drukgolven veroorzaakt. Door deze drukgolven wordt het lymfestelsel aangewakkerd en het lymfevocht richting het hart gemasseerd. 

In tegenstelling tot lymfoedeem is er bij een zuiver lipoedeem geen sprake van vocht in het weefsel. Het is bekend dat de opbouw van vetweefsel bij lipoedeem pijn en ongemak veroorzaakt. Daarom heeft compressietherapie bij lipoedeem een heel ander doel. Toch komen de therapeutisch elastische kousen weer voorbij. De druk van de kousen zorgt voor een ontstekingsremmend effect op het vetweefsel, verbetert de bloedcirculatie en vermindert oxidatieve stress. De kousen zijn uitvoerbaar in verschillende lengten en materialen. Mochten de klachten zich bevinden op de heupen en dijen zijn er panty’s beschikbaar. Als de onderbenen als enige aangedaan zijn, zijn kousen tot de knie al voldoende. Het gaat er om dat het product bewegen makkelijker maakt in plaats van tegenwerkt, want lichaamsbeweging heeft een ontstekingsremmend effect. Als laatste moet het product geschikt zijn voor een gevoelige huid en niet in diepe plooien ‘duiken’, want dat geeft op den duur alleen maar meer pijnklachten.

Steunkousen bij lipoedeem
Steunkousen bij lipoedeem

In tegenstelling tot lymfoedeem is er bij een zuiver lipoedeem geen sprake van vocht in het weefsel. Het is bekend dat de opbouw van vetweefsel bij lipoedeem pijn en ongemak veroorzaakt. Daarom heeft compressietherapie bij lipoedeem een heel ander doel. Toch komen de therapeutisch elastische kousen weer voorbij. De druk van de kousen zorgt voor een ontstekingsremmend effect op het vetweefsel, verbetert de bloedcirculatie en vermindert oxidatieve stress. De kousen zijn uitvoerbaar in verschillende lengten en materialen. Mochten de klachten zich bevinden op de heupen en dijen zijn er panty’s beschikbaar. Als de onderbenen als enige aangedaan zijn, zijn kousen tot de knie al voldoende. Het gaat er om dat het product bewegen makkelijker maakt in plaats van tegenwerkt, want lichaamsbeweging heeft een ontstekingsremmend effect. Als laatste moet het product geschikt zijn voor een gevoelige huid en niet in diepe plooien ‘duiken’, want dat geeft op den duur alleen maar meer pijnklachten.

Als mechanische behandelmethoden zijn de LPG of Icoone in te zetten voor bepaalde symptomen. Een behandeling met deze apparatuur stimuleert op een natuurlijke, pijnloze en respectvolle manier de zuurstoftoevoer naar het bindweefsel en de fibroblasten. De doorbloeding wordt hierdoor gestimuleerd, het huidbeeld kan veranderen en in sommige gevallen kunnen contouren worden verbeterd.

Behandeling Lipoedeem met LPG
Behandeling Lipoedeem met LPG

Wat kun je zelf doen aan Lipoedeem?

We hebben nu geïnventariseerd hoe lipoedeem behandeld kan worden om klachten te verminderen en verergering te voorkomen. Maar kun je er zelf ook wat aan doen? We lopen hieronder de mogelijkheden na.

Kun je Lipoedeem bestrijden met het juiste dieet?

Bij veel aandoeningen speelt gezonde voeding een cruciale rol. Dus ook bij lipoedeem. Ongezonde eetgewoonten kunnen ervoor zorgen dat de vetafzettingen blijven toenemen. In wetenschappelijke kringen, als het gaat om lipoedeem en voeding, is vrijwel de enige effectieve aanpak: een ketogene voeding. In het ketogene dieet worden koolhydraten sterk verminderd. Achter dit concept zit een idee: koolhydraten kunnen makkelijk in energie worden omgezet. Als er maar weinig koolhydraten zijn, moet het lichaam ertoe worden gebracht om de beschikbare vetreserves als energiebron te gebruiken en de vetverbranding te stimuleren.

Wél moet het insulinelevel in het bloed laag worden om resultaat te behalen. Dit lage level zal juist ontstaan als je koolhydraatarm eet. Door op deze wijze te eten zal er een stofje in ons lichaam worden aangemaakt wat van nature pijnstillend werkt en ontstekingen remt. Veelal vrouwen met lipoedeem zijn in hoge mate insulineresistent. Hierdoor kunnen ze heel slecht met koolhydraten en suikers omgaan. Tot gevolg veroorzaakt dit onbeheersbare eetbuien en ‘cravings’. Door koolhydraatarm te eten voel je jezelf eerder verzadigd. Wel is het zo dat ieder lichaam anders is. Daarom is het moeilijk een voedingspatroon te beschrijven dat gegarandeerd voor iedereen werkt. Een diëtiste, bij voorkeur met specialisatie in voeding bij lipoedeem, kan je hierbij verder helpen.

Voedingsadviezen die ontstekingen remmen:

  1. Veel groenten
  2. Langere intervallen tussen maaltijden
  3. Geen tussendoortjes
  4. Geen bewerkte voeding en geraffineerde koolhydraten
  5. Minder koolhydraten
  6. Minder vlees, geen rood of bewerkt vlees
  7. Meer peulvruchten
  8. Meer gezonde vetten uit vette vis, olijfolie, avocado, noten en zaden 

Welke sport of beweging werkt voor Lipodeem?

Vooral fysieke activiteiten in het water vertonen een verbetering van de klachten: zwemmen, Aqua Cycling, Aqua Fitness, Aqua Walking of Aqua Aerobics. De waterdruk geeft een prettig gevoel aan de benen en blessures zijn lastig om op te lopen tijdens deze vorm van sporten. Het drijfvermogen in het water vermindert het lichaamsgewicht tot een minimum. Niet alleen de benen worden getraind, maar ook de rug, armen en buik.

Ook heb je zeker wel eens op televisie van die enthousiaste mensen voorbij zien komen springend op een mini trampoline. Tijdens deze workout worden bij iedere bounce de kleine spiertjes enorm geactiveerd. De Bellicon trampoline is hier speciaal voor bedoeld, doordat het veringssysteem bestaat uit elastiekenringen, in plaats van de bekende metalen veren. Trampoline springen op de Bellicon geeft daarom een hogere kwaliteit van evenwicht, kracht, uithoudingsvermogen en flexibiliteit. En dit zonder schokbelasting op je rug en gewrichten.

zelfmanagement lipoedeem door te sporten in water
zelfmanagement lipoedeem door te sporten in water

Maar laten we niet vergeten dat wandelen, Nordic Walking en fietsen (op een crosstrainer) ook een goede lichaamsbeweging is. Al is het zeker niet verkeerd om jezelf uit te dagen en je te laten begeleiden in een gematigde lichaams- en duurtraining. Het gaat hierbij minder om krachttraining. Een training die het lichaam spaart, is belangrijk om te voorkomen dat reeds belaste gewrichten niet verder beschadigen. Hardlopen wordt daarom ten zeerste afgeraden. Belangrijk is het om gewoon niet over de grenzen heen te gaan.

Lipoedeem is wel te behandelen, maar niet te genezen!

Kortom, lipoedeem is genetisch bepaald en niet te genezen met een operatie of medicatie. Er bestaat geen behandeling die lipoedeem doet laten verdwijnen, maar alleen therapie die een groot deel van de klachten vermindert en verergering voorkomt. Deze lange weg hoeft niet alleen worden afgelegd. De huidtherapeut, diëtist of bewegingscoach zijn er om jou verder te helpen. Het is een kwestie van samenwerken, door zelf thuis een gezonde leefstijl aan te houden en de adviezen van paramedici op te volgen.

Welke handelingen zijn er voor lipoedeem

Hoewel je niet kunt genezen van lipoedeem, zijn er wel behandelmogelijkheden om lipoedeem onder controle te houden of de ergste klachten te verminderen. Deze opties zijn:

  1. Compressietherapie:
    • Het dragen van compressiekleding of verbanden kan helpen bij het verminderen van zwelling en het verbeteren van de bloedcirculatie in de getroffen gebieden. Dit kan het ongemak en de pijn verminderen. Het aanmeten van compressiekousen is een vak apart en wordt veelal door huidtherapeuten uitgevoerd.
  2. Oedeemtherapie:
    • Oedeemtherapie is een speciale massagetechniek die kan helpen bij het verminderen van oedeem (zwelling) door het stimuleren van het lymfestelsel om overtollig vocht af te voeren. Deze behandelingen worden vaak door huidtherapeuten uitgevoerd.
  3. Oefentherapie:
    • Oefeningen gericht op spierversterking en mobiliteit kunnen helpen om de symptomen van lipoedeem te verbeteren. Het is belangrijk om een fysiotherapeut of specialist te raadplegen voor advies over geschikte oefeningen.
  4. Dieet en voeding:
    • Een uitgebalanceerd dieet kan helpen om het gewicht onder controle te houden, wat kan bijdragen aan het verminderen van de symptomen van lipoedeem.
  5. Liposuctie:
    • Liposuctie is een chirurgische ingreep die kan worden overwogen in gevallen van ernstig lipoedeem waar andere behandelingen niet effectief zijn gebleken. Deze procedure kan het teveel aan vetweefsel verwijderen. Het is echter belangrijk om met een ervaren plastisch chirurg te overleggen voordat u deze optie overweegt.
  6. Lipoedeemtherapie:
    • Sommige specialisten bieden lipoedeemtherapieën zoals tumescente liposuctie of waterstraalliposuctie als behandelopties. Deze procedures zijn ontworpen om voorzichtig het aangetaste vetweefsel te verwijderen zonder de bloedvaten en zenuwen te beschadigen.

Wanneer je overgaat tot behandeling kies dan voor een praktijk met kwaliteitsgeregistreerde huidtherapeuten die lid zijn van de Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten. Zij hebben namelijk alle kennis up-to-date over de nieuwe Consensus. Het is een uitkomst als de praktijk alle behandelopties beschikbaar heeft en in samenspraak een behandelplan kan opstellen en hierin kan verder begeleiden.

Auteur: Eline Aarts, huid- en oedeemtherapeut
Huidwens Etten-Leur
Huidwens Rijen

Fabels over Lipoedeem

  • Een liposuctie geneest Lipoedeem
  • Je kan zelf niets doen aan Lipoedeem
  • Er is altijd sprake van vochtophoping in zuiver Lipoedeem
  • Elastische kousen dragen heeft geen zin

Plan een intake

Lees meer over: